خواستن + دانستن = توانستن

دیروز شاهد خداحافظی دوستی بودم که بعد از طی ترم هفتم دکترای تخصصی یکی از رشته های فنی دانشگاههای مطرح کشورکه پس از تهیه مراحل انتهایی رساله دکتری خود یکباره تغییر عقیده داده و دنبال پذیرش نهایی از دانشگاههای خارج کشور بود که بتواند کاستیها و دغدغه های شغلی و مشکلات بیکاری احتمالی و شانیتهای لازمه را در جایی دیگر جستجونماید.از آنجا که فردموردنظر دارای کرسی و رتبه های ممتازعالی در مقاطع و آزمونهای متعدد بود به نوعی موافقتهای کلی پذیرش برای انتقال و مهاجرت ایشان در کشور مدنظر به راحتی انجام شد…براساس شناختی که از توانمندی و ویژگیهای این فرد داشتم و اینکه خودم هم برایم تجسم شد که چقدر سرمایه این مملکت برای به اینجا رسیدن از جیب مردم هزینه شده و چقدر دیگر باید هزینه شود تا بتوان چنین فردی جایگزین شود- البته اگر شود!- چیزیست که از دیروز فکرم را به خود مشغول نموده است. نمیدانم این از جنس کدامین دغدغه هست یا اصولا دغدغه هست یا فرصت ؟؟ چون زمینه رشد وتعالی برای بهترشدن و ارتقای بیشتربرای آن دوست مهیا شده باید فرصتش بنامیم یا نه به جهت کوچ جنین جوانانی از کشور باز بر ظبل بی عاری بکوبیم یا بحث دیگر؟؟؟؟؟؟ موضوعیست نسبی!

برهمین اساس خواستم مروری کنیم بر نظام آموزشی و کاری در کشور …چیزی که شاید ماجرای بالا فقط در سیطره عملکردی آن نمی گنجد …اما میتوان با حدوداطمینان بالا عنوان نمود که حتما به آن مرتبط است.

در سالهای گذشته، کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، با نوسانات متعددی در عرصه های مختلف بویژه فرهنگی و آموزشی روبرو بوده اند، لذا با طراحی وبرنامه ریزی هایی توانستند براین معضل برتری یاببندچون فعلشان مبتنی بر خواستن و دانایی بود، همه میدانیم کاری که برپایه خواستن و دانستن باشد حتما توانستن به همراه دارد.

امروزه سیستمهای آموزشی مهم ترین ابزار پیشبرد برنامه ها و واقعیت بخشیدن به اهداف بلند هر ملتی محسوب میگردد. مسئولین آموزش کشور بوبژه آموزش وپرورش ما بدانند که امروزه زبان تعلیم و تربیت ، زبانی جهانی است ، هر چند که مضمون آن بر اساس فرهنگ ها می تواند محلی و بومی باشد.

اینکه چرا دانشگاههای ما با این همه رشد و توسعه کمی و قطره چکانیهای ارتقاهای کیفی هنوز نتوانسته خواستگاه مناسبی برای جوانان و فراگیران ما باشد و یا اینکه در سطوح خردتر آموزش وپرورش هم این جایگاهها را نتوانسته برای فراگیران ما ایجاد کند بحثی است که باید متخصصان آموزشی بر آن ارزیابی نمایند.

در مورد دانشگاهها و نگاههای مهارت گریزی و تکیه بر دانش محض و موارد دیگر قبلا در موردش صحبت شده درصدد هستیم با همیاری ومشارکت صاحب نظران آموزش وپرورش موضوع را در این کفه آموزشی دنبال نماییم.اگر بخواهیم در اینباره بحثهایی داشته باشیم همفکریها وهم افزایی های افراد فرهنگی میتواند دریچه های زیادی را دراین زمینه ایجاد نماید که امیدوارم ورود به موضوع با انتقادها و ارزیابی های آموزش وپرورش تقارن نکرده باشد.

به نظرم تغییر در ساختار سیستم آموزشی از شکل بسته و مکانیکی و گرایش آن به شکل پویا ، باز و انعطاف پذیر ، امری همه پسندانه است. زیرا در این حالت ابعاد شخصیت و لایه های زندگی آدمها درگیر این نوع نگرش خواهدشد. چیزی که متاسفانه مسئولین دست اندرکار آموزش وپرورش از آن گریزانند.

بنابه گزارش اداره کل فرهنگی تربیتی سازمان زندانهای کشور بررسیها نشان می دهد که میانگین سنی ۱۴۰ هزار نفر زندانی کشور بین ۲۴ تا ۳۲ سال است که مواد مخدر از مهم‌ترین عوامل وقوع جرم در ایران محسوب می‌شود. این نشان میدهد که برای این طیف سنی موضوع آموزش وپرورش خوب صرف و نهادینه نشده است.یک ضرب المثل چینی وجود دارد که می گوید اگر برنامه ای یک ساله داری گندم بکار، اگر برنامه ای ده ساله داری درخت گردو بکار و اگر برنامه ای صد ساله داری مدرسه بازکن…سوالی که از برنامه ریزان کشور میشود اینست که واقعا چقدر از سهم هزینه های عمومی ما درکشور سهم آموزش وپرورش میشود یا چقدر ما توانستیم بر حقانیت معلمان و دست اندرکاران بخش مهرتایید بزنیم و اصولا قیاس و بکارگیری واژه هزینه برای بحث آموزش وپرورش به جای سرمایه گذاری جائز است یا خیر؟؟؟؟ و هزاران هزاران سوال وحلقه مفقوده دیگر در این مبحث.

اگر نیم نگاهی بر روند توسعه کشورهای درحال توسعه یا توسعه یافته داشته باشیم می بینیم که دراین کشورها با آینده نگری دقیق و سرمایه گذاری فراوان در آموزش و پرورش خویش اهداف نهایی خود را ترسیم نموده اند.ژاپن هم بعنوان کشوری که در آموزش و پرورش بسیار موفق بوده و با دورنگری و دوراندیشی برنامه های درازمدتی حتی برای قرنهای آینده را داشته است، برنامه بسیار خوبی در بحثهای پرسنلی و دانش آموزان داشته است. سیلابسهای درسی ، موضوعات آموزشی ، مصادیق آموزشی و مهارتی و…. از جمله مواردیست که دراین کشور در اهداف درازمدت بسیار پررنگ دیده شده است.کشورآمریکا نیز با به کارگیری اصلاحات در موضوعات درسی و… تخصصی شدن شغل معلمی و تأثیر فن آوری در مهارت ، شانیت دار شدن واشتغال را از اهداف اصلاحات در آموزش و پرورش تعریف نموده و مبنایی برای کارآیی و اثر بخشی هرچه بیشتر را در آینده روشن جوانان ترسیم نموده است.

انیشتاین در این زمینه موضوعات آموزشی وپرورشی تحلیل زیبایی دارد به این مضمون که دانش آموزان را تشویق نکنیم که دست یابی به موفقیت های مرسوم و روزمره را هدف زندگی خود قرار دهند. چون در تشویقات رایج هرکس بتواند بیشتر از هم نوعان خود جلو بیفتد موفقیت نامیده میشود واین دیدگاه، رویکرد خوبی نیست. تشویق و ترغیب به خلاقیت و نوآوری ها در استفاده ازاستعدادها و توانایی های فردی زمینه ساز توسعه ی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه است. به نظر میرسد جا انداختن یک موضوع با توسعه و بالندگی مستمر و گام به گام حتی جزئی اما ماندگار میتواند تاثیرات شگرفی در جامعه ایجادنماید نه مصادیقی که غیرمداوم و گذرا که رشد لحظه ای را نشان می دهند.

بنابراین اگر بخواهیم جمع بندی هرچند معمول از این موضوع داشته باشیم این است که سیستم آموزشی بویژه بخش پرورش نیازمند یک رفرم اساسی است …راه رفته نیاز به اصلاحات اساسی دارد کما اینکه آموزش هم به لحاظ رشدملحوظ خود نیاز به ترمیم نیز خواهد داشت تا بتواند بسترهای لازم همراه بر ممانعت از آسیبهای اجتماعی یا ناهنجاری در سایه آموزشهای پایدار و مهارت افزا فرصت ومزیت های نسبی فراوانی به همراه داشته باشدهرچند دغدغه های مشابه مدتها برای مجریان و دست اندرکاران و خانواده های ایرانی وجود دارد و علیرغم شروع برنامه های منسجم در این زمینه متاسفانه آنطور که شایسته است نتوانسته در مسیراجرایی یاری دهنده بخش باشد اما میتوان با ایجاد حساسیت و روشنگری در مسیر ارتقای مباحث مشابه به رفع موانع موجود خوشبین بود.