به راستی چرا اینروزها همه ما نگران سیلاب هستیم….؟؟؟

سیلاب بعنوان یک بلای طبیعی و از نظر تلفات جانی و خسارات مالی مهیب ترین بلای طبیعی در جهان است. طبق آمارهای موجود از سال 80 تا 2000 حدود 390000 نفر در اثر بلایای طبیعی در جهان کشته شدند ......................

 این روزها که بعد از گرمای کم سابقه هوا ،هوا کمی متعادل شده بود و باران رحمت خدا در طراوتی شده بود بر پهنه بی مثال ایران زمین ...هنوز گاهی از این دلشادگی نگذشته بود که خبرسیل در برخی شهر وروستاهای کشور و ویرانی خانه ها و گم شدن و مرگ تعدادی از هم وطنان عزیز کام هر ایرانی را تلخ نمود....اولین سوالی در این میان مطرح میشود اینکه چرا سیل ؟؟؟؟ مگر قرار است با هر بارانی اینچنین مشکلاتی برای هرکس ایجاد شود؟؟؟؟ به راستی چه چیزهایی باعث ایجاد چنین مشکلاتی می گردد و چه بر سر طبیعت آمده که با هر باران رحمت خدا اینچنین قهر طبیعت دامن انسانها را می گیرد؟؟؟؟ مگر در ایام گذشته بارندگی نداشتیم؟؟؟ چرا این روزها که همه نگران کم آبی هستیم باران رحمت خدا برای ما نگرانی هایی شاید به مراتب بزرگتر وملموستر به همراه دارد؟؟؟ به راستی چه باید کرد؟؟؟؟ جواب این سوال شاید کلیدی باشد برای رفع این مشکل واینکه تمهیداتی شود تا دیگر شاهد بی خانمانی هیچ هم وطنی نباشیم....شاهد ناراحتی جوانی که با قرض و وام ماشینی خریده و ماشینش در سیل منهدم شده نباشیم! شاهد سیه پوش شدن مادری ...پدری ....برادری ....خواهری ....فرزندی ....و... درغم ازدست دادن عزیزی نباشیم! و هزاران هزار مسئله مشابه که دراین ایام به ازاء هربارندگی میبینیم....

هرچند شمال ما ازاین قصه شاید کمی دورباشد اما با این روالی که شاهد هستیم امیدواریم در آینده هم حتی نگران این موضوعات نباشیم.... امروز میخواهم در این باره بیشتر حرف بزنم ...هرچند مقوله فوق تخصص خاص خودش را دارد و باید از نگاه تخصصی تر به آن پرداخته شود اما به لحاظ یک امرعادی لازمست تا حداقلهایی از آن را فرا گیریم. دانستن این موارد برای دورماندن از نگرانی های بیشتر دراین زمینه ها لازم وضروریست.

سیلاب بعنوان یک بلای طبیعی و از نظر تلفات جانی و خسارات مالی مهیب ترین بلای طبیعی در جهان است. طبق آمارهای موجود از سال 80 تا 2000 حدود 390000 نفر در اثر بلایای طبیعی در جهان کشته شدند که 58 درصد مربوط به سیلاب، 26 درصد در اثر زلزله 16 درصد در اثر طوفان و بلایای دیگر بوده است. خسارات کل در این سالها حدود 700 میلیارد دلار بوده است که به ترتیب 33، 29، 28 درصد مربوط به سیلاب، طوفان و زلزله بوده است. در این رابطه نکته نگران کننده، روند افزایشی تلفات و خسارات سیلاب در جهان در دهه های اخیر بوده است. به گفته بسیاری از کارشناسان افزایش جمعیت و دارایی ها در سیلابدشتها تغییرات هیدرو سیستمها و اثرات مخرب فعالیتهای انسانی از دلایل عمده این روند افزایش بوده است.

سیل در حقیقت افزایش ارتفاع آب رودخانه و بعضا دریاچه یا دریا و بیرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت‌های حاشیه آنها می‌باشد که می‌تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تاسیسات باشد.

همه میدانید که آب ناشی از باران و برف, مقداری از آب جذب خاک و گیاهان می شود, درصدی تبخیر میشود و باقیمانده جاری خواهد شد. سیلاب زمانی روی می دهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتیجه کانال طبیعی رودخانه کشش گذردهی رواناب ایجاد شده را نداشته باشد. بطور متوسط تقریبا 30 درصد بارش به جریان می افتد که این میزان با ذوب برف افزایش می یابد.

بنابراین سیل زمانی رخ میدهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتیجه رودخانه کشش روان شدن آب را نداشته باشد. روشهای اصلی مهار سیلاب شامل احیاﺀ جنگلها ، احداث سیل بندها ، سدها ، مخازن و کانالهای سیلاب بر می باشند. این جور سیل چیزی نیست جز نتیجه ار بین رفت جنگل ها و پوشش گیاهی بالادست... که اگر برای اینچنین مواردی راهکاری اندیشیده نشود بایستی منتظر سیلاب های بدتر از این نیز بود .

تاوان دستکاری در طبیعت و رعایت نشدن حریم رودخانه ها درحقیقت نتیجه اش چیزی نیست جژء وقوع همین بلایا .....نداشتن سیل بند درمسیر آب رودخانه ها و سست شدن مجموعه بستر خاکی که توی کل این مسیر مثل زنجیر به هم وصلند ...در نگاه عامه رودخانه یعنی خانه رود! وقتی تجاوز کنیم به «خانه» رود، نتیجه اش همین می شود که رودخانه طغیان می کند! همانطورکه اگر به خانه ای تجاوز شود بایستی منتظربرخورد صاحب خانه شد!

اگر بخواهیم در همین نگاه عمومی نتیجه گیری داشته باشیم لازمست در اینجور مسائل چندکار انجام دهیم :

آموزش همگانی و عمومی را برای گروههای مختلف جامعه به منظورآمادگی در برابر سیل انجام دهیم تا از طریق تعمیم آموزش به گروه های مختلف ، ستاد حوداث غیرمترقبه که عهده دار این مسئله است بتواند در ادامه رسالت خود درمواقع اضطراری موفقتر عمل کند.

شوراها ودهیاران روستایی که ارتباط بیشتری با جامعه هدف و مسئولین ذیربط دارند آموزشهای تخصصی تری ببینند تا دربرنامه ریزی های آموزشی و اجرایی بیشتردرمواقع بحران کمک کنند.

انجام کارهای آبخیزداری ، حفاظت خاک وپوشش گیاهی وازهمه مهمترساخت سد ، نقش برجسته ای درکنترل سیلاب دارند .

اما مهمترین مبحث برمی گردد به حوزه کاری ونظارتی دستگاهها و متولیان امر .... مهندسی رودخانه وتعیین بستر وحریم رودخانه‌ها و تهیه نقشه‌های سیل خیزکه پیش‌نیازهای کلیه طرح های پیشگیری و کنترل سیلاب و فرسایش و رسوب است ، ایجاد سیستم های هشدار سیل ، بیمه سیل، نحوه تعیین کاربری اراضی حاشیه رودخانه که بسیار مهم است و آزادسازی محل عبورو ایمن جریان  رودخانه و سیستم‌های پیش‌بینی و هشدار سیل ، هواشناسی و هیدرولوژیکی...از مهمترین مواردیست که جا دارد در مباحث تخصصی تر به آن پرداخته شود. نکته قابل تامل اینست که سیل درمقایسه با زمین لرزه خیلی قابل پیش بینی تراست ومی شود با مطالعه ، زمان سیل وراه های جلوگیری ازآن را تعیین کرد .

 امیدواریم هیچ وقت شاهد خسارت های جانی ومالی ناشی ازوقوع سیل نباشیم وبا برنامه ریزی مطلوب بتوانیم سیل راکنترل کرده وازآن درجهت کشاورزی وتولید انرژی استفاده کنیم . بنابراین به طبیعت ، فضای سبز و پوشش های گیاهی خود احترام بگذاریم که نتیجه این حس احترام یقینا دوجانبه خواهدبود.